Crnogorska ekonomija se u posljednjih desetak godina, nakon obnove nezavisnosti, suočavala sa mnogim izazovima uslovljenim globalnim dešavanjima ali i procesom izgradnje sopstvenog koncepta ekonomskog razvoja. Navedeni period je bio obilježen fazom ekonomske ekpanzije uzrokovanom najvećim dijelom značajnim prilivom stranih investicija, ali i fazom pokazivanja interne ranjivosti koja je posljedica nedovršenosti modela privrednog razvoja i njegove i dalje prilične zavisnosti od eksternih uticaja.
Ono što u godinama koje slijede predstavlja osnovni zadatak je kreiranje ekonomskog modela koji će generisati stabilan i dugoročno održiv društveno-ekonomski razvoj. Socijaldemokrate insistiraju na izgradnji ekonomskog sistema koji, s jedne strane, obezbjeđuje ekonomsku efikasnost neophodnu za zadovoljavajući nivo privrednog rasta i razvoja, ali i puno poštovanje principa pravednosti s druge strane. Izgradnja istovremeno efikasnog i pravednog društva, odnosno kohezija intenzivnog privrednog razvoja i socijalno odgovorne ekonomske politike je naša zajednička obaveza.
Koncept crnogorske ekonomije mora staviti akcenat na stvaranje adekvatnih uslova za razvoj preduzetništa, odnosno konkurentnih malih i srednjih preduzeća kao glavnih pokretača dugoročnog i održivog privrednog razvoja u narednom periodu.
Uz punu afirmaciju principa slobodne konkurencije, neophodna je aktivna i pažljivo balansirana uloga države koja mora biti efikasni mehanizam za podsticanje privrednog razvoja ali i korektivni faktor u cilju stvaranja pravedne tržišne utakmice i socijalno odgovorne raspodjele ekonomskih benefita. U našem društvu u kojem je izražena socijalno-ekonomska stratifikacija, Socijaldemokrate ističu važnost oslanjanja na ekonomsku filozofiju koja za posljedicu ima stvaranje stabilnog srednjeg sloja stanovništva kao okosnice dugoročno održivog društveno-ekonomskog razvoja i prosperiteta.
U dinamičnoj i veoma intenzivnoj globalnoj ekonomskoj utakmici, moramo pristupiti adekvatnijoj valorizaciji svojih potencijala. Kao prostorno mala i prirodno veoma bogata zemlja, sa mnoštvom komparativnih prednosti u odnosu na druge, Crna Gora privredni razvoj mora temeljiti na realnoj procjeni svojih potencijala. Dugoročan i stabilan privredni razvoj mora biti lišen populističkih ekonomskih zahvata koji imaju kratkoročni efekat. Umjesto velikih glomaznih privrednih subjekata sa hiljadama zaposlenih, treba podizati manje, profitabilnije i lakše održive proizvodne i druge sisteme, odnosno prerađivačke kapacitete, koji se brže i lakše mogu prilagođavati zahtjevima tržišta. Neophodno je da stvaramo uslove za veću fleksibilnost naše ekonomije, odnosno moramo se brže prilagođavati savremenim ekonomskim tokovima. Raznovrsnost mineralnih resursa, zavidan energetski i šumski potencijal, zemljište pogodno za uzgoj svih mediteranskih i kontinentalnih kultura, prirodne ljepote i klimatski uslovi kao pretpostavke za razvoj svih vrsta turizma, uz okrenutost evropskim i evroatlantskim integracijama sa vrijednostima koje one donose u pogledu pravno sistemske uređenosti zemlje i trajnog obezbjeđenja mira i sigurnosti, s druge strane, pružaju mogućnost za dugoročno održiv i prosperitetni rast i razvoj Crne Gore, kao društva i države čiji građani mogu da lijepo i udobno žive od rezultata svoga rada. To je, ujedno, i cilj pravih i istinskih sljedbenika socijaldemokratske ideje.
U cilju stvaranja stabilnih osnova za intenzivan i dugoročno održiv privredni razvoj, odnosno pretpostavki za podizanje nivoa konkurentnosti crnogorske ekonomije potrebno je aktivnosti usmjeriti na:
- Unapređenje poslovnog ambijenta. Socijaldemokrate će insistirati na uspostavljanju jasnih pravila tržišne utakmice koja neće biti često predmet preispitivanja i mijenjanja. Unapređenja poslovnog ambijenta su potrebna u dijelu zaštite vlasničkih prava i obezbjeđenja efiksnog izvršavanja ugovornih obaveza, kao i na planu otklanjanja administrativnih i drugih barijera. Za Socijaldemokrate državna i lokalna administracija ne smije biti prepreka razvoju biznisa već efikasni sistem koji je u funkciji realizacije kvalitetnih biznis ideja. U tom cilju stručna kompetentnost treba da bude najvažniji kriterijum za konstituisanje profesionalne administracije.
- Intenziviranje strukturnih reformi. Socijaldemokrate smatraju da je kranje vrijeme da se preispitaju postojeći modeli regulacije na finansijskom tržištu, poreskog sistema, penzione i socijalne politike, zdravstvenog sistema, tržišta rada i obrazovnog sistema. Moramo jačati kontrolnu funkciju i podsticati regulatorne institucije na finansijskom tržištu da hrabrije koriste dozvoljene mehanizme u cilju sprječavanja bilo kakvih zloupotreba na tržištu. Osim toga, potrebna je njihova aktivnija uloga u koncipiranju sitemskih rješenja u oblasti finansija. Crnoj Gori je neophodan zdrav i nemonopolizovan bankarski sistem i razvijeno tržište hartija od vrijednosti i osiguranja. Poreski sistem mora biti konkurentan i predvidiv, uz nužnost kreiranja boljih automatskih stabilizatora od kojih je najvažniji primjena progresivne stope poreza. Poreska politika treba biti u funkciji pravednije raspodjele bogatstva. Penzioni sistem mora biti održiv i imun na isključivo politički motivisana kratkoročna i nesistemska kreiranja pojedinih zakonskih rješenja. Država mora voditi jasnu i konzistentnu socijalnu politiku, sa rješenjima kreiranim da se pomogne onima kojima je pomoć zaista potrebna. Umjesto demagoških politika sa kratkoročnim dejstvom, Socijaldemokrate insistiraju na stvaranju ambijenta u kojem će svi radno sposobni stanovnici u našem društvu imati posao od kojeg mogu pristojno da žive i steknu zaslužene penzije. Uslov boljeg kvaliteta života je i adekvatnija zdravstvena zaštita, zbog čega su nužne značajne reforme zdravstvenog sistema. Za kreiranje kvalitetnih rješenja iz oblasti tržišta rada, potrebna je intenzivnija i iskrenija saradnja socijalnih partnera sa ciljem stvaranja ambijenta koji će stimulisati nova zapošljavanja. Za Socijaldemokrate okosnicu efikasnog ekonomskog razvoja čine zadovoljni radnici i poslodavci, zbog čega država mora još odlučnije da podstiče dijalog socijalnih partnera. Obrazovni sistem je potrebno prilagoditi potrebama tržišta, odnosno novoj strukturi crnogorske ekonomije, kako bi se na svim njegovim nivoima konkretnim praktičnim znanjima dala prednost nad univerzitetskim diplomama koje se lako stiču a ničemu ne služe.
- Ulaganje u razvoj infrastrukture. Jedna od osnovnih pretpostavki stabilnog i održivog privrednog razvoja je kvalitetna infrastruktura. Ona u Crnoj Gori nije na zadovoljavajućem nivou i prilično ograničava ekonomski prosperitet. U tom cilju, neophodno je znatno intenzivirati ulaganja u putnu, željezničku, lučku, energetsku i komunalnu infrastrukturu. Za Socijaldemokrate, završetak izgradnje autoputa neophodan je preduslov dinamičnog privrednog razvoja. Osim toga, ulaganja u krupne infrastrukturne projekte moraju biti praćenja i unapređenjem lokalne infrastrukture, sa posebnim akcentom na ruralna i manje razvijena područja na sjeveru, kako bi se u svakom naseljenom mjestu u Crnoj Gori stekli uslovi za razvoj odgovarajućih aktivnosti neophodnih za pristojan život. Zbog višestrukog značaja sporta za Crnu Goru i njegovog nemjerljivog doprinosa afimaciji pozitivnih vrijednosti, država mora mnogo kvalitetnije da se posveti jačanju neophodne sportske infrastrukture i stvaranju adekvatnih izvora finansiranja sporta.
- Efikasnu valorizaciju prirodnih resursa. Postojanje ogromnih prirodnih potencijala u sektorima energetike, poljoprivrede i turizma u značajnoj mjeri je uticalo na njihovo pozicioniranje kao prioritetnih razvojnih grana u Crnoj Gori. Odgovorna država mora na racionalan i strateški promišljen način pristupiti valorizaciji tih potencijala uz poštovanje principa zaštite životne sredine. Socijaldemokrate insistiraju na konceptu državne kontrole i očuvanja nacionalnih resursa tamo gdje postoji prirodna renta, zbog čega je neophodno zadržati većinsko vlasništvo u tim oblastima. Za Socijaldemokrate, energetska nezavisnost Crne Gore preduslov je njene suštinske političke nezavisnosti. U oblasti energetike potrebno je veće korišćenje obnovljivih izvora energije. Realizacijom krupnih infrastrukturnih projekata u toj oblasti Crna Gora treba da postane energetsko čvoriše u regionu čime će se značajno povećati njen izvozni kapacitet. Crnogorska poljoprivreda se mora značajnijim dijelom fokusirati na razvoj organske hrane. Država treba još intenzivnije stimulisati opstanak seoskih domaćinstava, što podrazumijeva mnogo veća izdavajnja za agrarni budžet ali i njegovu svrsishodniju raspodjelu. Neophodno je stimulisanje korišćenja savremene tehnologije od strane poljoprivrednih proizvođača ali i njihovog ukrupnjavanja u cilju podizanja konkurentnosti i povećanja izvoznog kapaciteta. Veoma je važno kreirati adekvatnu politiku i u oblasti valorizacije ogromnog šumskog potencijala. U cilju unapređenja turističke ponude, fokusiraćemo se na intenzivniju valorizaciju turističkih potencijala na sjeveru Crne Gore, realizaciju neophodnih investicija u dijelu komunalne infrastrukture i poboljšanju saobraćajne dostupnosti. Sve ove mjere moraju da vode rješavanju problema sezonalnosti našeg turizma. Socijaldemokrate se zalažu za veoma restriktivnu politiku kada je u pitanju prodaja zemljišta kao jednog od najvrednijih naših resursa. U tom smislu, navedena vrsta finansijskog aranžmana ne smije biti motivisana prevazilaženjem budžetskih problema države ili lokalne samouprave, već isključivo adekvatnom valorizacijom prostora u cilju realizacije značajnih projekata.
- Stabilnost finansijskog sistema. Jedan od stubova ekonomskog prosperiteta je i stabilan finansijski sistem. Socijaldemokrate posebno insistiraju na kreiranju adekvatne politike upravljanja javnim dugom, restriktivnom pristupu u izdavanju državnih garancija, racionalnoj budžetskoj potrošnji uz smanjenje neproduktivnih troškova i povećanju budžetskih izdvajanja za kapitalne projekte. U cilju kreiranja stabilnog finansijskog sistema neophodno je i intenzivirati mjere na rješavanju problema nagomilanog poreskog duga i jačati integritet i mehanizme kontrole poreskih organa u cilju veće poreske discipline. Socijaldemokrate insistiraju na jačanju kapaciteta inspekcijskih organa u cilju njihove intenzivne i principijelne borbe protiv sive ekonomije.
Ravnomjeran regionalni razvojje za Socijaldemokrate jedna od ključnih pretpostavki ekonomskog prosperiteta Crne Gore, odnosno uslov održivosti njenog razvoja. U tom smislu, potrebno je više i odlučnije podsticati domaće i strane investicije, i usmjeravati kapital iz djelatnosti u gradskim centrima ka proizvodnim i drugim aktivnostima u unutrašnjosti zemlje, posebno u manje razvijenom sjevernom njenom dijelu. Stimulativnijom politikom poreskih olakšica za investicije u manje razvijena područja, kreiranjem adekvatnijih kreditnih proizvoda za ulaganja, većim izdvajanjima za komunalnu infrastrukturu u ruralnim područjima, bolje osmišljenom i strateški orijentisanom politikom stimulativnih mjera sa lokalnog nivoa, neophodno je stvoriti preduslove za intenzivan razvoj manje razvijenih područja. To je za Socijaldemokrate najefikasniji način za rješavanje problema iseljavanja, odnosno negativnih demografskih trendova, posebno izraženih u manje razvijenom sjevernom regionu. Moramo stvoriti pretpostavke za suočavanje sa paradoksom prisutnim u Crnoj Gori, da su najmanje razvijena područja upravo ona koja su najbogatija resursima odnosno komparativnim prednostima.